جمع‌آوری و شناسایی جدایه‌های قارچی بیمارگر کنه بنه زعفران Rhizoglyphus robini Claparède (Acari: Acaridae) شهرستان تربت ‌حیدریه استان خراسان‌رضوی

کنه بنه زعفران (Claparède Rhizoglyphus robini) به‌عنوان یک تهدید جدی در مناطق کشت زعفران در ایران مطرح می‌باشد. این کنه خاکزی، باعث کاهش رشد و زردی بوته‌های زعفران و در نهایت تخریب پیازها می‌گردد. به دلیل اهمیت راهبردی زعفران به‌ویژه از جنبه دارویی و صادراتی بودن آن، امکان ثبت ترکیبات شیمیایی مصنوعی علیه آفات و بیماری‌های این گیاه در کشور وجود ندارد. لذا یافتن روش‌های غیرشیمیایی و مبتنی بر مواد طبیعی برای کنترل این آفت ضروری است. در این تحقیق قارچ‌های بیمارگر به عنوان رهیافتی امیدبخش برای کنترل این کنه مورد استفاده قرار گرفتند. به منظور جمع‌آوری و شناسایی این قارچ‌ها، در سال‌های 1401 و 1402 از مزارع زعفران 32 منطقه از شهرستان تربت‌حیدریه در استان خراسان‌رضوی، نمونه برداری انجام شد.

در مجموع، 55 جدایه قارچی مربوط به هشت جنس جداسازی گردیدند که از میان آنها 26 جدایه توانستند کنه‌ها را کلونیزه نمایند. جدایه‌هایی که قدرت بالایی در کشندگی کنه داشتند و بعد از 10 روز حداقل 50 درصد مرگ‌ومیر ایجاد کردند، مورد مقایسه آماری قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که در روز دهم جدایه M-Kh قارچ Metarhizium sp. و جدایه Co-TZ قارچ Cordyceps sp.، 100 درصد مرگ‌ومیر در کنه ایجاد کردند که بیشتر از بقیه قارچ‌ها بودند اما با تعدادی از جدایه‌های قارچ Beauveria sp.، اختلاف معنی‌داری نداشتند (P<0/05). درصد کلونیزاسیون کنه تیمار‌شده با جدایه M-Kh، 100 درصد بود و با بقیه قارچ‌ها به طور معنی‌داری اختلاف داشت (P<0/05).

جدایه‌های قارچ‌های Cladosporium sp.، Aspergillus spp.، Penicillium spp.، Fusarium spp. و Mucor spp. نیز اگرچه باعث مرگ‌ومیر در کنه مورد مطالعه گردیدند اما اثر آنها معنی‌دار نبود. بر اساس اطلاعات موجود، این اولین گزارش از بیماری‌زایی جنس‌های قارچی مذکور علیه کنه زعفران در ایران محسوب می‌شود. با توجه به نتایج بدست آمده، جدایه‌های قارچی منتخب می‌توانند به عنوان عوامل مهارگر زیستی برای حفاظت از بنه زعفران علیه این آفت، مورد استفاده قرار گیرند.

The saffron bulb mite (Rhizoglyphus robini Claparède) is considered a serious threat in saffron cultivation areas in Iran. Due to the significance of this strategic product and its medicinal and export aspects, it is impossible to register any synthetic chemical compounds against pests and diseases of this plant in the country. In this research the use of mite-pathogenic fungi is considered a promising approach for controlling this pest. To isolate and identify these fungi, soil samples were collected from saffron farms in 32 regions of Torbat-Heydarieh County in Khorasan Razavi province in 2022 and 2023.

Overall, 55 fungal isolates related to eight genera were obtained and among them, 26 isolates could colonize the mites. The results showed that on the 10th day, the effect of Metarhizium sp. isolate M-Kh and Cordyceps sp. isolate Co-TZ on mite mortality was 100 percent which was higher than other fungi, but, their difference with some isolates belonged to Beauveria sp. was insignificant (P<0.05). The mite colonization percentage of M-Kh isolate was 100 percent and significantly higher than other fungi (P<0.05). Cladosporium sp., Aspergillus spp., Penicillium spp., Fusarium spp., and Mucor spp.

also caused the death of mites, but their effect was insignificant. Based on available information, this is the first report of the pathogenicity of the mentioned fungal genes against the saffron bulb mite in Iran. According to the results, these selected fungi can be used as biological control agents to protect saffron corms against mites.