كنترل كيفيت و بررسی شاخصهاي توانايی فرآيند توليد زعفران

زعفران به عنوان گرانترین محصول کشاورزی و دارویی جهان، جایگاه ویژه‌ای در بین محصولات صنعتی و صادراتی ایران دارد. مشتریان همواره به دنبال انتخاب بهترین محصولات از نظر قیمت، کیفیت و تحویل به موقع هستند. بنابراین کنترل کیفیت فرآیند تولیدی زعفران نیز به منظور جلب رضایت مشتری و سودآوری بیشتر اهمیت و ضرورت دارد. برای موفقیت در بازار رقابتی باید به مشخصات کیفی بحرانی زعفران (کروسین، پیکروکروسین و سافرانال)، توجه بیشتری داشت.

از طرف دیگر، کنترل کیفیت آماری روشی برای پایش فرآیندها در جهت شناسایی علل اصلی تغییرات خاص و انحرافات بادلیل و انجام اقدامات اصلاحی است. در این خصوص، نمودارهای کنترل و شاخصهای توانایی فرآیند دو ابزار کاربردی مهم برای کنترل کیفیت آماری محسوب می‌شوند. بنابراین، این مقاله ابتدا، با استفاده از نمودار کنترل میانگین متحرک موزون نمایی که برای انحرافات کوچک مؤثر است، فرآیند تولید زعفران در یک مجموعه داده در فاز یک کنترل و نظارت می‌شود. مجموعه داده‌ها مربوط به مشخصه های کیفی زعفران شهرهای تربت حیدریه، زاوه، رشتخوار، بردسکن و کاشمر می‌باشند. پس از به بررسی ابعاد کیفیتی فرآیند تولید زعفران وپایداری آن، با محوریت نمودار کنترل به عنوان مهمترین ابزار کنترل کیفیت آماری، به محاسبه و تجزیه و تحلیل شاخص‌های کارایی فرآیند تولید زعفران با استفاده از استانداردهای 259-1 و 259-2 پرداخته می‌شود تا با تحلیل آنها بتوان به کاهش تغییرپذیری فرآیند و در نتیجه به مقایسه و بهبود سطح کیفیت زعفران تولیدی مناطق مورد بررسی کمک کرد.

نتایج نشان داد در زعفران رشته‌ای بریده ممتاز، شهر تربت حیدریه دارای بهترین پیکروکروسین، زعفران شهر کاشمر دارای بهترین سافرانال و زعفران شهر رشتخوار دارای بهترین کروسین است. همچنین، بهترین پیکروکروسین و کروسین زعفران رشته ای نوع یک مربوط به شهر تربت حیدریه و بهترین سافرانال آن مربوط به شهر بردسکن می‌باشد. بکارگیری این شاخص‌ها در فرآیند تولید زعفران معیاری جهت ارزیابی میزان توانایی فرآیندها برای تأمین خواسته‌های مشتریان و رعایت الزامات استانداردهای مربوطه است.

As the world’s most expensive agricultural and medicinal product, saffron holds a special place among Iran’s industrial and export goods. Customers constantly seek the best products in terms of price, quality, and timely delivery. Thus, it is crucial and necessary to ensure quality control in the saffron production process in order to satisfy customers and enhance profitability. To thrive in the competitive market, greater attention should be given to the critical quality characteristics of saffron, namely crocin, picrocrocin, and safranal. Moreover, statistical process control, a method for monitoring processes to identify the underlying causes of specific changes and deviations, is essential. Control charts and process capability indicators serve as necessary tools in statistical process control. Therefore, this paper primarily focuses on the use of the exponentially weighted moving average control chart, which is effective for handling minor deviations, to monitor and control the saffron production process in a data set during the initial phase.

The data sets pertain to the qualitative characteristics of saffron in the cities of Torbat Heydarieh, Zaveh, Roshtkhar, Bardeskan, and Kashmar. Following the examination of the quality aspects of the saffron production process and its sustainability, emphasis is placed on the control chart as the most crucial statistical process control tool. Efficiency indicators of the saffron production process are then calculated and analyzed using standards 259-1 and 259-2. Through this analysis, efforts can be made to reduce process variability and consequently compare and enhance the quality level of saffron produced in the investigated areas.

The results showed that in premium cut string saffron, Torbat Heydarieh city has the best picrocrocin, Kashmar city saffron has the best safranal, and Rashtkhwar city saffron has the best crocin. Also, the best picrocrocin and saffron type 1 string saffron belong to the town of Torbat Heydarieh and the best safranal belongs to the town of Bardeskan. Utilizing these indicators in the saffron production process serves as a measure to evaluate the processes’ ability to meet customer demands and comply with relevant industry standards.