مقایسه پارامترهای گل‌دهی و رنگ کلاله زعفران به‌دست‌آمده از سیستم‌های تولید هیدروپونیک و مزرعه باز

روش متداول تولید زعفران سنتی، تولید آن در شرایط آزاد است. اخیراً با توجه به پیامدهای تغییرات آب و هوایی به تولید آن در شرایط کنترل شده (هیدروپونیک و ایروپونیک) توجه شده است. در دو دهه اخیر کاهش بارندگی، افزایش دما در مرحله شروع گل و در نتیجه سقط شدن برخی از گلهای شروع شده، تأخیر در تأمین دمای مناسب برای سبز شدن گل در پاییز، کیفیت پایین خاک که سبز شدن گل را با مشکل مواجه می کند. منجر به کاهش ظرفیت گلدهی زعفران در چندین کشور در شرایط طبیعی شده است. بر این اساس، تولید هیدروپونیک آن به دلیل کمبود خاک، سطوح دمایی مناسب و تامین آب مناسب در این سیستم تولید، می تواند راه حلی ممکن برای کاهش مشکلات ذکر شده در بالا باشد (بهدانی و فلاحی، 1394؛ آقاوانی شجری و همکاران. همکاران، 2021). همچنین در شرایط باز، دوره گلدهی زعفران حدود سه هفته به طول می‌انجامد و در این مدت به نیروی کار زیاد نیاز است.

برای حل این مشکل می توان با استفاده از سیستم های هیدروپونیک با محیطی کنترل شده مرحله خواب شبه بنه و مرحله گلدهی را گسترش داد. در سیستم های کاشت هیدروپونیک زعفران میزان آب مصرفی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد که در مناطق خشک اهمیت دارد. علاوه بر این، برداشت گل در سیستم هیدروپونیک سریع‌تر، ارزان‌تر و تمیزتر است، زیرا عوامل محیطی مانند باد، گرد و غبار و یخبندان تأثیری بر گل‌ها ندارند (بهدانی و فلاحی، 1394؛ آقاوانی شجری و همکاران، 2021؛ فلاحی). و همکاران، 2021a). اما لازم است دو سیستم میدان باز و هیدروپونیک را از نظر میزان گلدهی و کیفیت کلاله تولیدی با هم مقایسه کرد. مواد و روش‌ها: برای مقایسه تأثیر سیستم‌های کاشت بنه زعفران (شامل 1- محیط تحت کنترل (هیدروپونیک) و 2- محیط مزرعه باز) بر شاخص‌های گلدهی و پارامترهای رنگ کلاله (مقیاس رنگی هانتر آزمایشگاه)، آزمایشی انجام شد. انجام شده در زمینه تحقیقاتی و آزمایشگاه فیزیولوژی باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1398 با چهار تکرار در تیمار باز، بنه ها در خاک در عمق 10 سانتی متری و تراکم 100 بنه در متر مربع کاشته شدند، در حالی که در سیستم هیدروپونیک، بنه ها در سینی هایی (30×40 سانتی متر، 100 بنه در سینی) کاشته شدند و انتقال داده شدند.

به انکوباتور (دما: 15 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی: 75٪، 8 ساعت روشنایی، 16 ساعت تاریکی). در این آزمایش صفات تعداد گل، میزان گلدهی، عملکرد گل، میانگین وزن گل، طول گل، طول سبک، طول کلاله، عملکرد خشک کلاله و گلبرگ، عملکرد بساک و شاخص های رنگ هانتر شامل روشنایی (L)، قرمزی. (الف) و زردی (ب) کلاله زعفران اندازه گیری شد. دو سیستم کاشت با استفاده از آزمون t-student، توسط SAS، 9.2 مقایسه شدند. نتایج و بحث: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین دو تیمار آزمایشی از نظر بیشترین صفات مورد مطالعه تفاوت معنی‌داری وجود دارد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین، بین سیستم های تولید از نظر تعداد و عملکرد گل تفاوتی وجود نداشت. با این حال، حداکثر سرعت گلدهی (5.82 گل در روز) و میانگین وزن گل (0.34 گرم) در سیستم هیدروپونیک به دست آمد. همچنین کاشت بنه در شرایط کنترل شده بیشترین طول گل، سبک و کلاله را به دست آورد (به ترتیب 7.38، 4.40 و 2.49 سانتی متر). همچنین بیشترین عملکرد خشک کلاله زعفران در محیط کنترل شده به دست آمد، به طوری که این تیمار تقریباً 14 درصد نسبت به محیط باز برتری داشت.

این یافته مشابه یافته‌هایی است که قبلاً توسط Maggio و همکاران، (2006)، آغوانی-شجر و همکاران (2021) و خان ​​و همکاران (2022) گزارش شده بود. مقایسه پارامترهای رنگ بین دو تیمار مورد مطالعه نشان داد که حداکثر روشنایی (L) و قرمزی (a) کلاله (به ترتیب 52/57 و 41/15) در سیستم هیدروپونیک مشاهده شد. در یک مطالعه مشابه، گزارش شد که کلاله های حاصل از سیستم تولید کمتر خاک دارای مقادیر L و کروسین بالاتری هستند، در حالی که محتوای سافرانال در مقایسه با سیستم تولید سنتی (میدان باز) به طور قابل توجهی کمتر بود، به این معنی که کلاله در زیر زمین باز تولید می شود. از نظر ظاهری تیره تر بود اما عطر بیشتری داشت (آقوانی شجری و همکاران، 1390). نتیجه گیری: به طور کلی کاشت بنه در یک محیط کنترل شده باعث افزایش عملکرد کلاله و بهبود پارامترهای رنگ سنجی تا حدی کلاله شد.

The common method of traditional saffron production is its production under open-field conditions. Recently, due to climate change outcomes attention has been paid to its production under controlled conditions (hydroponic and aeroponics). In the last two decades, decrease in precipitation, increase in temperature during flower initiation phase and consequently the abortion of some initiated flowers, delay in supplying the proper temperature for flower emergence in autumn, poor soils quality which renders difficulty the flower emergence; have led to the decline in the flowering capacity of saffron in several countries under natural conditions, progressively.

Accordingly, its hydroponic production could represent a possible solution for reducing the above-mentioned problems, due to the lack of soil, the proper temperature levels, and providing appropriate water availability in this production system (Behdani & Fallahi, 2015; Aghhavani-Shajari et al., 2021). In addition, under open-field condition, the flowering period of saffron lasts for about three weeks, and during this period of time, high labor is required. To solve this problem, it is possible to extend the corms pseudo-dormancy stage and the flowering phase by using the hydroponic systems, with a controlled environment. In saffron hydroponic planting systems, the amount of water consumption is reduced considerably which is important in dry regions.

In addition, flower harvesting in hydroponic system is faster, cheaper, and cleaner, because environmental factors such as wind, dust, and frost, have no effect on flowers (Behdani & Fallahi, 2015; Aghhavani-Shajari et al., 2021; Fallahi et al., 2021a). However, it is necessary to compare the two systems of open-field and hydroponics in terms of the amount of flowering and the quality of the produced stigma. Materials and Methods: To compare the effect of saffron corm planting systems (including 1- under controlled environment (hydroponic) and, 2- open-field environment), on flowering indices and stigma color parameters (Hunter lab color scale), an experiment was conducted in the research field and horticultural physiology laboratory of Faculty of Agriculture, University of Birjand, during 2019, with four replications. In open-field treatment, the corms were planted in soil at a depth of 10 cm and density of 100 corms per m2, while in the hydroponic system corms were planted in trays (30×40 cm, 100 corms per tray) and were transferred to incubator (temperature: 15 oC, relative humidity: 75%, 8 hours light, 16 hours darkness).

In this experiment, the traits of flower number, flowering rate, flower yield, mean flower weight, flower length, style length, stigma length, dry yield of stigma and petal, anther yield, and Hunter’s color indices including brightness (L), redness (a) and yellowness (b) of saffron stigma were measured. The two planting systems were compared using t-student test, by SAS, 9.2. Results and Discussion: The results of analysis of variance showed that there was a significant different between two experimental treatments, in terms of the most studied traits. Based on the mean comparison results, there was no difference between production systems for the number and yield of flowers. However, the maximum flowering rate (5.82 flowers day-1) and the mean flower weight (0.34 g) were obtained in the hydroponics system. Also, planting corms under controlled conditions resulted in the maximum length of flower, style and stigma (7.38, 4.40 and 2.49 cm, respectively). In addition, the highest dry yield of saffron stigma was obtained in the controlled environment, so that this treatment was superior by almost 14% compared to the open-field environment. This finding is similar to those reported previously by Maggio et al., (2006), Aghhavani-Shajar et al., (2021) and Khan et al., (2022).

The comparison of the color parameters between the two studied treatments showed that the maximum brightness (L) and redness (a) of the stigma (57.52 and 15.41, respectively) were observed in the hydroponic system. In a similar study, it was reported that stigmas obtained from soil less production system had higher L and crocin values, while safranal content was significantly lower in comparison to traditional production system (open-field), which means that stigma produced under open-field was some darker in appearance but had a higher aroma (Aghhavani-shajari et al., 2021). Conclusion: In general, corm planting in a controlled environment increased stigma yield and improved partially stigma colorimetric parameters.