موانع کلیدی رشد تولید زعفران در روستاهای شهرستان قائنات

زعفران به عنوان یکی از محصولات بخش کشاورزی که از یک سو انطباق حداکثری با شرایط اقلیمی و ظرفیت منابع آب ایران دارد و از سوی دیگر، نقش مهمی در ارزآوری و بالابردن توان صادراتی کشور در گروه کالاهای غیرنفتی دارد، محصولی راهبردی به شمار می‌رود. باتوجه به اینکه درآمدزایی آن برای خانوارهای بهره‌بردار نیز قابل توجه و بی‌بدیل است، یک تولید کلیدی برای اقتصاد نواحی روستایی به شمار می‌رود. در استان خراسان جنوبی، منطقه شرقی کشور که از کانون‌های مهم تولید این محصول به شمار می‌رود، شناخت و بررسی موانع کلیدی رشد تولید زعفران در روستاهای آن، یک ضرورت مطالعاتی است.

بنابراین در این پژوهش با توجه به محدودیت‌ها و موانع تولید محصول زعفران به بررسی موانع کلیدی رشد تولید زعفران در روستاهای شهرستان قائنات پرداخته می‌شود. قلمرو جغرافیایی شهرستان قائنات به عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب شد که با 40 نفر از خبرگان و کارشناسان آن با روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه اقدام به جمع‌آوری داده‌ها شده است. برای تحلیل داده‌ها از تکنیک تحلیل خاکستری (GRA) استفاده شد. در نهایت نتایج رتبه‌بندی موانع کلیدی رشد تولید زعفران در روستاهای شهرستان قائنات حاکی از آنست براساس آن عامل اقتصادی در اولویت نخست با وزن 71/0 و عوامل سیاسی، فنی، مدیریتی، حمایتی و فردی با وزن‌های 63/0، 54/0، 52/0، 41/0 و 36/0 در رتبه‌های دو تا ششم قرار گرفته‌اند.

بنابراین پیشنهاد می‌گردد که دولت باتنظیم سیاست‌هایی در زمینه محدود سازی دست دلالان، تسهیل دسترسی بهره‌برداران به نهاده‌های تولید و کمک به بازاریابی داخلی و خارجی محصول، کشاورزان منطقه را ترغیب به کشت زعفران نماید.

Saffron is recognized as a strategic agricultural product due to its exceptional adaptability to the climatic conditions and water resource capabilities of Iran. Furthermore, it plays a vital role in generating foreign currency and enhancing the country’s export potential in the non-oil goods sector. Notably, its revenue-generating ability is significant and irreplaceable for the households involved, making it a key agricultural product for the economies of rural areas. In South Khorasan province, located in the eastern part of the country and considered one of the important production hubs for saffron, identifying and examining the critical barriers to saffron production growth in its villages is an essential area of study addressed in this research.

The geographical scope of Qaenat County was selected for the study, where data was collected through a survey method involving questionnaires and interviews with 40 experts and specialists. For data analysis, the Grey Relational Analysis (GRA) technique was employed. The results of the ranking of the key barriers to saffron production growth in the villages of Qaenat County indicated that the economic factor is prioritized first with a weight of 0.71, followed by political, technical, managerial, supportive, and individual factors with weights of 0.63, 0.54, 0.52, 0.41, and 0.36, respectively, ranked from second to sixth.

Therefore, it is recommended that the government implement policies aimed at limiting the influence of intermediaries, facilitating producers’ access to production inputs, and providing support for both domestic and international marketing of the product, thus encouraging local farmers to cultivate saffron.