اولویت بندی مولفه‌های قراردادهای کشاورزی: مطالعه موردی قرارداد کشت زعفران

چکیده

فعالیت‌های کشاورزی به علت سروکار داشتن با موجودات زنده همواره همراه با مخاطره‌هایی برای کشاورزان بوده است. در این فعالیت‌ها انواع مخاطرات طبیعی، اجتماعی، اقتصادی دست به دست هم می‌دهند و موقعیت‌های آسیب پذیری را برای تولیدکنندگان فراهم سازند. نتیجه این شکنندگی و آسیب پذیری باعث بی‌ثباتی در درآمدها می‌شود. این تحقیق با هدف تعیین، شناسایی و اولویت بندی فراسنجه‌های قراردادهای کشاورزی با استفاده از مدل ترکیبی فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP و شباهت به گزینه ایده آل TOPSISدر استان خراسان رضوی از طریق پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر نتایج و پژوهش‌های انجام شده، از ۱۳ نفر متخصص و خبره آشنا به حوزه کشاورزی قراردادی که به صورت داوری و بر مبنای تخصص آنان انتخاب شدند، انجام شد. در این پژوهش ۲ معیار و ۱۴ گزینه در نظر قرار گرفت؛ و از روش TOPSIS و AHP برای وزن دهی به معیارها، شناسایی و اولویت بندی فراسنجه‌های قرارداد کشاورزی استفاده شد. نتایج نشان داد وزن معیار به ارتقاء مشارکت کشاورزان در کشاورزی قراردادی ۶۹۲/۰ و وزن معیار کمک به امنیت غذایی و افزایش تولید در کشاورزی قراردادی ۳۰۸/۰ است؛ و همچنین بر مبنای وزن‌های به دست آمده برای معیارها و مبتنی بر روش اولویت بندی تاپسیس از بین فراسنجه‌های قراردادهای کشاورزی، بالاترین رتبه مربوط به برگزاری کلاس‌های آموزشی و مشاوره فنی و پایین‌ترین رتبه مربوط به نوع قرارداد (دوجانبه-چندجانبه) بود. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش پیشنهاد و تاکید می‌شود سازمان جهاد کشاورزی یا بخش خصوصی در عقد قراردادها به فراسنجه‌هایی از جمله برگزاری کلاس‌های آموزشی و مشاوره فنی، وجود اختیار معامله، نوع قرارداد (کتبی-شفاهی)، وجود یا عدم وجود الزام تعیین درجه کیفی، طول دوره قرارداد، نوع قرارداد (مستقیم-واسطه)، تامین نهاده توجه کند؛ در این صورت انتظار می‌رود مشارکت کشاورزان در کشاورزی قراردادی ارتقاء یابد.