[پایان‌نامه دکتری] بررسی پذیرش شیوه‌های کشت زعفران توسط کشاورزان منطقه کیشتوار منطقه جامو

زعفران ادویه‌ای است که از کلاله‌های کم‌آبی گل Crocus sativus Linnaeus، عضوی از خانواده iridaceae به‌دست می‌آید. زعفران اولین بار در ایران کشت شد که در حال حاضر حدود 90 درصد از تولید جهانی از آنجا حاصل می شود. هند دومین تولید کننده و واردکننده زعفران در جهان و چهارمین صادرکننده بزرگ این محصول است. ارزش صادرات زعفران هند 48.48 میلیون S، زعفران وارداتی به هند 31.06 میلیون دلار است که 11.3 درصد از واردات جهانی زعفران را تشکیل می دهد. در هند تقاضای سالانه ادویه زعفران 100 تن در سال است اما میانگین تولید آن حدود 6 تا 7 تن در سال است. از این رو مقدار زیادی زعفران وارد می شود. در حال حاضر حدود 3715 هکتار از اراضی زیر کشت زعفران در جامو و کشمیر است. اخیراً زعفران کاشمر دارای برچسب نشان جغرافیایی (GI) شده است. زعفران در منطقه جامو عمدتاً در ناحیه کیشتوار که نزدیک به 120 هکتار سطح زیر کشت دارد، کشت می‌شود. زعفران از اهمیت اقتصادی بسیار مهمی برخوردار است زیرا دارای کاربردهای متعدد به عنوان عامل رنگی، افزودنی غذایی در نانوایی و شیرینی‌پزی، ارزش دارویی و غیره است.

فهرست 322 نفر از زعفران کاران از اداره زراعت تهیه شد. از بین لیست تهیه شده، تعداد 150 نفر از زعفران کاران با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی جهت انجام پژوهش انتخاب شدند. نتایج نشان داد که اکثریت پاسخگویان از آگاهی پایینی در مورد شیوه های کشت زعفران برخوردارند. این مطالعه نشان داد که 98 درصد از کشاورزان ژنوتیپ زعفران محلی را کشت می کردند. هیچ یک از کشاورزان از کودهای شیمیایی در محصول زعفران استفاده نکردند. با این حال، 46 درصد از کشاورزان دوز توصیه شده FYM را اتخاذ کردند. همه پاسخ دهندگان دریافتند که زعفران نسبت به حشرات، آفات و بیماری ها حساس تر است و پس از آن (98.66 درصد) کشاورزان دریافتند که زعفران نسبت به شرایط آب و هوایی حساس است. اکثریت (90 درصد) کشاورزان با عوامل اقلیمی به عنوان محدودیت مواجه بودند و پس از آن (28.66 درصد) از پاسخ دهندگان کمبود امکانات آبیاری را به عنوان یک محدودیت گزارش کردند. از بین عوامل، داشتن زمین به طور معنی داری بر آگاهی کشاورزان از شیوه های کشت زعفران تأثیر داشت.

این مطالعه همچنین نشان داد که کشاورزان دانش کافی در مورد شیوه های کشت زعفران نداشتند. بنابراین باید برنامه های آموزشی به طور منظم برای زعفران کاران به منظور ارتقای دانش و مهارت آنها در جنبه های مختلف کشت زعفران انجام شود. باید امکانات بازاریابی مناسب در اختیار زعفران کاران قرار گیرد. باید تسهیلات آبیاری مطمئن در اختیار زعفران کاران قرار گیرد تا تولید زعفران افزایش یابد. ژنوتیپ های اصلاح شده زعفران باید در منطقه ترویج شود تا زعفران کاران بتوانند از آن استفاده کنند.

Saffron is a spice obtained from the dehydrated stigmas of the flower Crocus sativus Linnaeus, a member of the family iridaceae. Saffron was first grown in Iran, where currently about 90 per cent of the global production comes from. India is the world’s second largest producer and importer of saffron and the fourth largest exporter of this product. The export value of saffron of India is S 48.48 million, Saffron imported to India is worth $ 31.06 million, constituting 11.3% of global saffron imports. In India, the annual demand for Saffron spice is 100 tons per year but its average production is about 6-7 tons per year. Hence a large amount of Saffron is being imported.

At present, about 3,715 hectares of land is under cultivation of Saffron in Jammu and Kashmir. Recently, Kashmir saffron got Geographical Indication (GI) tag status. In Jammu region saffron is mainly cultivated in Kishtwar District which is having nearly 120 ha area under its cultivation. Saffron possesses crucial economic importance as it has multiple uses as coloring agent, food additive in bakery and confectionary, medicinal value etc. Keeping in view the importance of saffron study was conducted in Kishtwar district of union territory (UT) of Jammu and Kashmir. A list of 322 saffron growers was procured from department of Agriculture. From the procured list, 150 number of saffron growers were selected by using random sampling technique for the purpose of the study.

The results showed that majority of the respondents have low knowledge regarding saffron cultivation practices. The study revealed that 98 per cent of the farmers were growing local saffron genotype. None of the farmers were found using chemical fertilizers in saffron crop. However, 46 per cent of the farmers adopted recommended dosage of FYM. All the respondents perceived that saffron is more susceptible to insect, pests and diseases, followed by (98.66%) of farmers perceived that saffron is susceptible to weather conditions. Majority (90%) of the farmers faced climatic factors as the constraint followed by (28.66 %) of respondents reported lack of irrigation facilities as a constraint. Among the factors, land holding was significantly affecting the knowledge of farmers about saffron cultivation practices.

The study also revealed that the farmers were not having adequate knowledge regarding the saffron cultivation practices. Therefore, training programmes on regular basis should be conducted for saffron growers in order to enhance their knowledge and skills in different aspects of saffron cultivation. Proper marketing facilities should be provided to the saffron growers. Assured irrigation facility should be provided to saffron growers so that the saffron production can be enhanced. Improved saffron genotypes should be promoted in the area so that saffron growers can adopt it.