در مزارع زعفران‌کاری علف‌های هرز مشکلی بسیار جدی هستند و با در نظر گرفتن این نکته که تاکنون روش دیگری به جز استفاده از دست یا از ابزارهای بسیار ابتدایی دستی جهت کنترل آن انجام نگرفته است نیروی عظیمی صرف کنترل آن می‌شود.
شناخت علف‌های هرز مزارع زعفران این امکان را ایجاد می‌کند که بتوان به نحو مطلوب‌تری جهت کنترل شیمیایی علف‌های هرز اقدام نمود.
چندساله بودن زعفران و طبیعت رشد آن ایجاب می‌کند که علف‌های هرز یکساله و چندساله اعم از زمستانه یا تابستانه در مزارع زعفران به‌وفور یافت شود. ضعیف بودن قدرت رقابتی زعفران با علف‌های هرز هشدار دیگری است مبنی بر اینکه چنانچه توجه مطلوب به کنترل علف‌های هرز نشود عملکرد زعفران مطلوب نخواهد بود. همچنین ضعف رقابتی زعفران در مقابل علف‌های هرز باعث می‌شود که علف‌های هرز در هر شرایط سنی زعفران به راحتی در مزارع طغیان کنند. اگرچه تنوع علف‌های هرز در مزارع زعفران زیاد است، تعداد محدودی از علف‌های هرز در مزارع زعفران وفور و تراکم بیش‌تری دارند و بسته به منطقه ممکن است علف هرز خاصی غالب شده و در مقایسه زعفران با سایر محصولات زراعی، تعداد علف‌های هرز دارای این استعداد به نسبت زیادتر است.
کنترل علف‌های هرز بایستی هوشیارانه عمل کرد، به این معنی که حل یک مشکل و حذف یا محدود کردن یک علف موجب خلق مشکلی دیگر نشود و علف هرز غالب دیگری جایگزین قبلی نگردد.
تحقیقات نشان می‌دهد که در سطحی معین با گذشت زمان جایگزینی علف‌های هرز انجام می‌گیرد؛ ابتدا علف‌های هرز زمستانه در مزرعه وجود دارند ولی تدریجاً با فرارسیدن بهار و کمی بعد، علف‌های هرز زمستانه به قهقرا رفته و علف‌های هرز تابستانه جایگزین آن‌ها می‌شوند. علف‌های هرز بعدی عمدتاً چند ساله و درشت‌ترند و ریشه آن‌ها عمقی‌تر بوده و از ماده خشک بیش‌تری برخوردار می‌باشند. عدم وجود آب کافی در این برهه زمانی ممکن است عامل پاره‌ای از این پیامدها باشد.
زعفران گیاهی است که در مناطق محدودی از جهان آن هم به صورت محدود کشت می‌شود؛ لذا این گیاه هیچوقت علاقمندی شرکت‌های سازنده علف‌کش‌های شیمیایی را برای تحقیق و پیدا نمودن یک علف‌کش مناسب برای آن به دلیل داشتن بازار فروش بسیار محدود جلب ننموده است و مطمئناً در آینده نیز جلب نخواهد نمود؛ بنابراین بایستی از بین علف‌کش‌های موجود یکی را برای استفاده این گیاه جستجو نمود.
گیاه زعفران از خانواده‌ای است که در آن خانواده گیاه زراعی مهمی وجود ندارد بنابراین نمی‌شود از قرابت خانوادگی آن با یک گیاه مهم از علف‌کش‌های مورد استفاده آن گیاه برای زعفران سود جست.
زعفران گیاهی است که از نظر قدرت رقابت به‌خصوص از سال‌های اول رشد بسیار ضعیف است. داشتن برگ‌های کشیده و باریک و عدم توفیق آن در جذب اکثریت تشعشع باعث می‌شود که علف‌های هرز به‌راحتی بتوانند با این گیاه حتی تا اواخر فصل رشد به خوبی رقابت نمایند.
کنترل مکانیکی علف‌های هرز زعفران تقریباً غیر ممکن است؛ زیرا معمولاً کشت زعفران به‌صورت ردیفی نمی‌باشد؛ به علاوه اینکه به دلیل محدودیت زمین در کرت‌های کوچک نیز کشت می‌شوند و در صورتی هم که کشت به صورت ردیفی باشد معمولاً ردیف ها ۲۰-۱۵ سانتی‌متری انتخاب می‌شوند که امکان استفاده از وسایل مکانیکی در آن مؤثر نمی باشد.
از آن‌جا که زعفران هم در فصل پاییز و هم در فصل بهار رشد می‌کند از هر دو تیپ علف‌های هرز پاییز و بهاره متأثر می‌شود؛استفاده از علف‌کش‌هایی که خاصیت ماندگاری طولانی مدت در خاک دارند، در اولویت می‌باشند به همین جهت بایستی استفاده از علف‌کش، دو الی سه بار در طول یک فصل زراعی تکرار شود.
از آن‌جا که مزارع زعفران کوچک و معمولاً زیر یک هکتار می باشد استفاده علف‌کش‌ها با تراکتور و سمپاش‌های تراکتوری معمولاً امکان پذیر نیست؛ بایستی برای سمپاشی این گیاه از سمپاش‌های پشتی موتوری همراه با بوم یا سمپاش‌های دوچرخه‌ای استفاده نمود از طرفی چون استفاده از علف‌کش‌ها بایستی با دقت زیاد انجام پذیرد و معمولا کالبیره کردن دقیق سمپاشی و همچنین سرمایه‌گذاری روی خرید سمپاش توسط خرده مالکین امکان پذیر نمی‌باشد بایستی سمپاشی از طریق شرکت‌های خصوصی یا تعاونی‌های دارای تجربه کافی در این زمینه انجام پذیرد.
گیاه زعفران اواخر بهار به خواب رفته و تا اوایل پاییز در خواب می‌باشد؛ علف‌های هرز در تابستان در مزرعه زعفران رشد کرده و ضمن تولید و افزایش ذخیره بذر خاک باعث به هدر رفتن ذخیره آب خاک می‌گردند.
در این فصل می‌توان از علف‌کش‌های غیرانتخابی سیستمیک مانند راندآپ استفاده نمود. این علف‌کش علاوه بر کنترل تمام علف‌های هرز معمولاً در از بین بردن علف‌های هرز چند ساله نیز موفق می‌باشد [۱].
شیوه‌های زیادی برای مبارزه با علف‌های هرز وجود دارد لیکن معمولاً ترکیب دو یا چند طریقه اطمینان بخش‌تر است. با علف‌های هرز به طرق مکانیکی، زراعتی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌توان مبارزه کرد لیکن در مورد زراعت زعفران طریقه مکانیکی به ویژه وجین کاملاً متداول است و طریقه شیمیایی با توجه به خواب تابستانی زعفران عملی می‌باشد [۲].
جین زعفران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا بوته این گیاه، ضعیف، کوتاه و ظریف می‌باشد و چنانچه کل کشت از وجود علف‌های هرز پاک نشود، نه تنها بوته زعفران به سختی آسیب می‌بیند بلکه پس از مدتی این علف‌ها تمام مزرعه را پوشانده نابودی کامل آن‌ها به دشواری میسر می‌شود؛ از این رو کشاورزان باید در طی سال چند بار مزارع خود را وجین کنند. در ماه بهار و تابستان که پیاز زعفران دوره استراحت تابستانی خود را می‌گذراند به خوبی می‌توان با استفاده از وسایل‌دستی و ماشینی، علف‌های هرز را از بین برد و زمین را برای رویش فعال و مجدد زعفران آماده ساخت.
اولین وجین زعفران بعد از برداشت گل‌ها، دومین آن در صورت لزوم به فاصله حدود یک ماه و قبل از کولش آب (آب بعد از شخم زدن)، وجین سوم به هنگام برداشت علوفه زعفران و سرانجام آخرین وجین در صورت نیاز در فصل تابستان انجام می‌گیرد.
به هنگام خواب تابستانی گیاه می‌توان از علف‌کش‌ها استفاده کرد. برای انهدام پهن برگ‌های یکساله از علف‌کش‌های توفوردی، یو۴۶دی‌فلوئید، یو۴۶کمبی‌فلوئید و توفورفایوتی استفاده می‌شود. برای انهدام پهن برگ‌ها و کشیده برگ‌ها، از سم تماسی گراموکسن و سم‌نفوذی راندآپ استفاده می‌شود. از سموم کلروپروفام و یا از مخلوط کلروپروفام و دیورن برای از بین بردن علف‌های هرز یکساله استفاده می‌شود [۲].
۱. همتی کاخکی، ع.، حسینی، م. (1382). کتاب مروری بر تحقیقات 15 ساله زعفران، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
۲. بهنیا، م.ر. (۱۳۷۰). زراعت زعفران، انتشارات دانشگاه تهران، شابک: 978964036244.
- کد مقاله: 16962
- لینک کوتاه: https://wikisaffron.org?p=16962