یکی از اهداف خشک کردن زعفران، ایجاد شرایط نامساعد رشد و تکثیر میکروارگانیسم‌ها می‌باشد و به دلیل آن که مرحله دیگری برای کاهش و حذف آلودگی‌های احتمالی وجود ندارد ضمن رعایت نکات مندرج در استاندارد ملی ایران به شماره ۵۲۳۰، بایستی فاکتورهایی مانند زمان خشکاندن و رطوبت نهایی به عنوان حدود بحرانی در نظر گرفته شده و همچنین نتایج پایش بر اساس یک دستوالعمل از پیش طراحی شده مستند و عملیات اصلاحی لازم پیش‌بینی شوند.
مراحل نگهداری و تحویل زعفران به کارگاه‌های بسته‌بندی نیز باید مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره ۵۲۳۰ و با در نظر گرفتن نکات بهداشتی انجام پذیرد [1]. زعفران بايد با رعايت اصول صحيح و آئين كار روش‌هاي انبار كردن و انبار‌داري مواد كشاورزي خوراكي خشك (طبق استاندارد ملي ايران به شماره ۴۰۱۳) در انبار چيده و نگهداري شود [2].
بايد از گذاشتن زعفران مستقيماً روي كف انبار خودداري كرد و همواره گنجایه‌های زعفران روي پالت گذاشته شود.
داخل هر گنجايه كارت مشخصات (تاريخ ورود به انبار، تاريخ توليد، منطقه، نام صاحب كالا و…گذاشته شود [3].
در کارگاه بسته‌بندی باید از محموله دریافتی، با استفاده از روشهای آماری نمونه‌بردای شده و مورد بازرسی قرار گیرد. نمونه باید از نظر وجود آفات و بقایای آن‌ها، مواد ناپذیرفتنی و دیگر مواد خارجی که امکان جداسازی کامل آن‌ها نمی‌باشد، آلودگی‌های میکروبی و تقلب‌های مختلف مورد آزمون و بررسی قرار گیرد. در صورتي كه آلودگي‌هایی از قبيل حشرات، كنه ها و قارچ‌ها وجود داشته باشند بایستی به روش‌هاي مناسب فيزيكي و شيمیايي به رفع آن‌ها اقدام گردد. همچنین زعفران از نظر تقلبات مختلف خصوصأ رنگ مصنوعي مورد بازرسي و آزمون قرار گيرد و در صورت وجود رنگ از پذيرفتن آن خودداري گردد.
بدیهی است چنانچه خطرات یاد شده به میزانی بیش از حد قابل قبول وجود داشته باشد باید کالای معیوب مرجوع گردد. آنچه حائز اهمیت است وجود دستورالعمل مدون جهت انجام کار و ثبت سوابق آزمون‌ها و بررسی های به‌عمل آمده می‌باشد.
زعفران بايد در گنجايه هاي مناسب به گونه اي حمل شود كه صدمات مكانيكي به حداقل برسد.
اگر رطوبت زعفران در زمان تحويل بيش‌تر از حد تعيين شده در استاندارد ملي ايران به شماره ۱-۲۵۹ باشد بايد قبل از انبار كردن به شیوه مناسب خشك شود [4].
بسته‌بندی زعفران در مزرعه باید به‌گونه‌ای انجام شود که از آلودگی زعفران به وسیله جوندگان، آفات، پرندگان و سایر عوامل شیمیایی و فیزیکی جلوگیری شود.
هر وسیله‌ای که در کار بسته‌بندی با زعفران تازه تماس داشته باشد، یک وسیله تماس غذایی محسوب می شود و این گونه وسایل باید تمیز بوده و ضدعفونی شوند. باید روشهای پاکسازی و ضدعفونی وسایل بسته‌بندی زعفران به‌طور روزانه انجام و مدارک مربوط به آن ثبت شوند. همه وسایل و سطوح پاک سازی زغفران باید به گونه‌ای نگهداری شوند که آلودگی و خسارت به زعفران به حداقل برسد.
زعفران تا زمان حمل به خط فرآوری و بسته‌بندی باید در انبارهای مناسب مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره ۵۲۳۰ نگهداری شود. کنترل رطوبت و درجه حرارت و شرایط بهداشتی در جلوگیری از رشد و نمو آفات انباری بسیار مؤثر است. بدیهی است سوابق کنترل‌های انجام شده باید ثبت شده و موجود باشد.
بازرسی و جداسازی در یک یا چند مرحله باید به منظور حذف مواد خارجی، آفات و بقایای آن‌ها توسط وسایل مناسب نظیر الک و پنس انجام گیرد. از آن‌جایی‌که این مرحله به‌طور خاص برای کاهش خطرات احتمالی فوق‌الذکر به حد قابل قبول طراحی شده است، باید روشهای مناسبی برای پایش و کنترل عملکرد صحیح این عملیات ایجاد شود؛ همچنین باید اقدامات اصلاحی مناسب در زمانی که پایش وجود خطر را نشان می‌دهد طراحی شود. رعایت نکات بهداشتی و استفاده از امکانات و وسایل مناسب در این مرحله بسیار حائز اهمیت است.
گنجایه‌ها و ملزومات بسته‌بندی زعفران باید مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ۱-۲۵۹ انتخاب شده و جنس این مواد، ویژگی‌های لازم از نظر تماس با مواد غذایی را داشته باشند.
ظروف بسته بندي زعفران نبايد از جنس هاي نايلون، پلي‌اورتان، مقواي تراشه اي و كاغذهاي محلول در آب باشد [3و5].
عملیات توزین و بسته‌بندی زعفران را می‌توان طی مراحل مجزا و یا توأم انجام داد. گنجایه‌های بسته‌بندی پیش از انتقال زعفران به داخل آن‌ها باید از نظر عدم وجود مواد خارجی مورد بازرسی قرار گیرند. توصیه می‌شود کنترل شکستگی و لب‌پریدگی مخصوصاً در مورد گنجایه‌های شیشه‌ای به دقت انجام شود. پس از قرار گرفتن زعفران در گنجایه‌های بسته‌بندی، این گنجایه‌ها باید به نحو مناسب درب بندی شوند. دربندی یا دوخت مناسب باید مانع مناسبی برای ممانعت از تأثیر عوامل خارجی باشد. همچنین باید توجه داشت که در هنگام درب بندی امکان شکستگی و پریدگی گنجايه ها ایجاد نشود.
بسته‌بندی زعفران در مزرعه مجاز نیست مگر الزامات مطابق با عملیات خوب کشاورزی زعفران برآورده شود و یکی از روشهای پاکسازی لیست شده در عملیات مدیریتی زعفران انجام شده باشد.
محصول نهایی زعفران باید مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره ۳۶۵۹ نمونه‌برداری شده و از نظر مواد خارجی مطابق با استاندارد۲-۲۵۹ مورد آزمون قرار گیرد [6و7].
مستندات و مدارک ثبت شده مربوط به عملیات خوب کشاورزی زعفران شامل آن‌هایی است که مربوط به بازبینی محیطی، کاربرد آب، مدارک آموزش تکنیکی و تحصیلات، کنترل آفات و عملیات تولید محصول می‌باشد و برای اجرای این استاندارد باید به‌گونه درست نگهداری شده و در خلال مدت زمان ۴۸ ساعت قابل ارائه و همواره در دسترس باشند. همه مدارک مورد نیاز باید برای مدت سه سال نگهدارری شوند شود.
بسته‌بندي انواع مختلف زعفران بايد بلافاصله بعد از آماده شدن و درجه بندي انجام گيرد. در صورتي كه اين عمل ميسّر نباشد، زعفران آماده شده را بايد در ظروف خشك، تميز و درپوش دار قرار داده و حتي‌المقدور تا ۲۴ ساعت بسته بندي آن‌ها را كامل كرد.
توزين زعفران براي بسته بندي با ترازوي ديجيتال طبق استاندارد ملي ايران به شماره ۱-٢۵٩ انجام شود. همچنین جنس بسته هاي مورد استفاده بایستی داراي مشخصات لازم بسته‌بندي مواد غذايي بوده و هيچگونه اثر سوء روي ماده محتوي نداشته باشد و موجب تغييرات فيزيكي، شيميايي و ميكروبي نشود. بسته‌بندي بايد به گونه ای باشد كه علاوه بر استحكام، مصرف‌كننده بتواند آن را به سهولت باز كند. قبل از انتقال زعفران به بسته، ظروف مورد نظر بايد به‌دقت مورد بررسي قرار گرفته و از ظروف شكسته، لب پريده و يا آلوده استفاده نشود. در انتها دربندي يا دوخت بسته ها به گونه اي باشد كه امكان دخل و تصرف در بسته وجود نداشته باشد.
به طور کلی بسته‌بندي بايد به‌گونه اي باشد تا مانع مناسبي براي عوامل فساد نظير رطوبت، هوا و گرد و غبار بوده و به شرايط آب و هوايي نيز مقاوم باشد [3].
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. (1399). زعفران – برداشت، ترابری، فرآوری، بسته بندی و انبارش- آئین کار، استاندارد ملی ایران، شماره 5230، چاپ اول.
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. (1376). آئین کار روشهای انبار کردن و انبارداری مواد کشاورزی خوراک خشک، استاندارد ملی ایران، شماره 4013، چاپ اول.
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. (1401). زعفران – کارگاه های فراوری و بسته بندی – آئین کار، استاندارد ملی ایران، شماره 5097، چاپ اول.
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. (1391). زعفران – ویژگی ها – آئین کار، استاندارد ملی ایران، شماره 1-259، چاپ اول.
- International Standard Organization. (1993). ISO 3262-1-2, first edition
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. (1401). زعفران – نمونه برداری، استاندارد ملی ایران، شماره 3659، چاپ اول.
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. (1391). زعفران – روش های آزمون، استاندارد ملی ایران، شماره 2-259، چاپ اول.
- کد مقاله: 16979
- لینک کوتاه: https://wikisaffron.org?p=16979