نحوه کاشت/GAP

پیاز زعفران به دو صورت کشت کپه‌ای و ردیفی در ایران کشت می‌شود. کاشت پیاز زعفران معمولاً توسط دست انجام می‌شود [۱].

1. کشت کپه‌ای
   از دیر زمان کشت کپه‌ای زعفران در خراسان جنوبی مرسوم بوده و عبات از آن است که کشاورز به فاصله ۲۵ تا۳۰ سانتی‌متر با بیل چاله‌هایی را در زمین بیرون می‌آورد و بسته به رسم محل از یک تا یک کاسه پیاز (در حدود ۱۵ پیاز) در چاله می ‌ریزد و خاک آن را در چاله ماقبل می‌ریزد و یا خاک خود را به چاله برمی‌گرداند و یا با اﺳﺘﻔﺎده از کارگر و ﺑﻴﻞ، زﻣﻴﻦ از ﻗﺒﻞ آﻣﺎده ﺷﺪه را به زﻳﺮﻛﺎﺷﺖ زﻋﻔﺮان ﺑﺮده، ‫ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت که اﺑﺘﺪا چاله‌هایی درﻣﻲآورﻧﺪ و سپس در داﺧﻞ آن‌ها پیاز ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ. از ﻣﺰاﻳﺎي اﻳﻦ روش، قرار گرفتن پیازها به‌ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻳﻌﻨﻲ راﺳﺖ در زﻣﻴﻦ است، که در گل‌دهی ﺳﺎل اول ﺑﺴﻴﺎر ﻣؤﺛﺮ اﺳﺖ [۲].‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
2. کشت ردیفی
   در این شیوه کشت، در شیارهایی که توسط فاروطر و یا گاو آهن ایرانی در آورده شده، پیازها را با تراکم مطلوب مثلاً ۲۰، ۳۰ و یا ۴۰ بنه در هر متر طول ردیف و یا ۵۳، ۷۲ و یا ۱۰۶ بنه در هر متر مربع با فاصله خطوط ۳۷/۵ سانتی‌متر می‌کارند. کاشت در حدود ۵۰ بنه در متر مربع به کاشت با تراکم کم، ۷۵ بنه به کاشت با تراکم متوسط و ۱۰۰ بنه به کاشت متراکم نامیده می‌شود. مزایای اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮاﻛﺘﻮر در کشت ردیفی، سرعت در کاشت تعداد زیادی پیاز، قرار گرفتن پیازها در عمق بیشتر خاک و جمع‌آوری آسان گل‌های زعفران است. ‫ﻋﻤق ﻛﺎﺷﺖ پیاز ۱۵ تا ۲۰ سانتی ‌متر در نظر گرفته می‌شود، پیازها در عمق ۲۰ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ، در زﻣﺴﺘﺎن از ﻳﺨﺒﻨـﺪان و در ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن از گرمازدگی ﻣﺼﻮن ﻣﻲﺑﺎشند و ﻓﻮاﺻﻞ ﻛﺎﺷﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ۲۵ الی۳۰ سانتی‌متر از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ [۲].‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

کوددهی

   کود ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺎده ﻣﻌﺪﻧﻲ، آﻟﻲ و زﻳﺴﺖ‌ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻮده و ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺎﺻﻠ‌ﺨﻴﺰي ﺧﺎك و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻲ‌ﺷﻮد.

   ﻛﻮد ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻛﻮد ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﻀﻮﻻت داﻣﻲ ﺟﻤﻊ‌آوري ﺷﺪه از اﺻﻄﺒﻞ‌ها و محوطه طویله‌ها ﺑﺎ و ﻳﺎ ﺑﺪون ﺑﺴﺘﺮ داﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻏﻨﻲ‌ﻛﺮدن ﺧﺎك ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار می‌گیرد. کودﻫﺎي آﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻮاد ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺎء ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﮔﻴﺎﻫﻲ به‌ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮔﻴﺎه و بهبود ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ، ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و فعالیت‌های زیست‌شناختی خاک‌ها، به‌طور جداگانه یا توأم، است که ممکن است شامل کودهای حیوانی، پوسال/کمپوست و بقایای تجزیه شده باشد.

• ﭘﻮﺳﺎل/ ﻛﻤﭙﻮﺳﺖ، ﺑﻘﺎﻳﺎي آﻟﻲ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﺑﻘﺎﻳﺎي آﻟﻲ ﺗﻮده ﺷﺪه و رﻃﻮﺑﺖ داده ﺷﺪه ﻣﻲ‌ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ زﻳﺴﺘﻲ و ﺣﺮارﺗﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ اداﻣﻪ دارد ﻛﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ اوﻟﻴﻪ آن ﻛﺎﻣﻼً تجزیه شوند و تغییر ماهیت دهند. ﮔﺎه ﺑﻪ ﺗﻮده ﭘﻮﺳﺎل/ ﻛﻤﭙﻮﺳﺖ، ﻛﻮدﻫﺎي ﻣﻌﺪﻧﻲ اﺿﺎﻓﻪ میﺷﻮد .ﭘﻮﺳﺎل/ ﻛﻤﭙﻮﺳﺖ را ﻛﻪ ﻓﺮاورده ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺳﺖ، ﻣﻲ‌ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ در خاک مزرعه استفاده کرد.
• ﺑﺮﻧﺎمه‌های مراقبتی گیاه و خاک باید برای اطمینان از به‌حداقل رسیدن از دست رفتن عناصر مورد نیاز گیاه انجام شود. ﻛﺎرﺑﺮد ﻛﻮدﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻴﺎز ﮔﻴﺎه ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ، ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺰﻳﻪ‌ﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ و ﺳﻄﻮح ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ در ﺧﺎك، ﮔﻴﺎه ﻳﺎ محلول‌های ﻏﺬاﻳﻲ باشد.
• اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﻮدﻫﺎي آﻟﻲ و ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي زﻋﻔﺮان را درﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﺣﺎﺻل‌خیزی ﺧﺎك ﺑﺮآورده ﺳﺎزد. ﺗﻮﺻﻴﻪ‌ﻫﺎي ﻻزم در زمینه اﻧﻮاع ﻛﻮد ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف باید از سوی مراجع قانونی و ذی‌صلاح کشور انجام شود و در صورت عدم دسترسی به این مراجع قانونی باید آموزش‌های لازم در این زمینه توسط مدیران مزارع مربوط، به کشاورزان داده شود.
• مصرف کودهای شیمیایی با توجه به نوع آن.ها می‌تواند پیش از کشت، پس از کشت و در دوره داشت به صورت محلول‌پاشی انجام شود؛ اما در هر صورت باید نسبت به محاسبه میزان مناسب کود، مرحله رشد گیاه و نحوه پخش آن توجه نمود.
• همه عملیات کوددهی باید در گزارش دوره‌ای ثبت شوند و در این گزارش باید نام محل، تاریخ کوددهی، نوع و کمیت کوددهی، روش کوددهی و نام کاربر ذکر گردد.
• ﻓﻮاﺻﻞ کوددهی و زمان آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. باید از ﻛﺎرﺑﺮد ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ‌ویژه ازت بیش از مقادیر تعیین‌شده از سوی مراجع قانونی پرهیز شود. میزان کود به‌کار رفته و زمان کاربرد آن باید به‌دقت مودر توجه قرار گیرد؛ به‌طوری که حداکثر راندمان و حداقل تلفات کود صورت گیرد. برای کوددهی زمین، در آب اول (آب شیار) استفاده از کودهای ریزمغذی به مقدار ۱۰ کیلوگرم در هکتار توصیه می ‌شود که می‌توان این کود را در یک مخزن با آب مخلوط و در ابتدای ورودی آب قرار داد و به وسیله یک شیر آب خروجی مخزن را طوری تنظیم نمود که به‌طور مناسب در سطح مزرعه توزیع شود. در آذرماه استفاده از کود ازته و در اواخر دی، بهمن و اسفند حداقل سه مرتبه محلول‌پاشی کودهای ریزمغذی توصیه می‌شود.
• کودپاشی مکانیزه باید با استفاده از کودپاش‌های استاندارد صورت گیرد و واسنجی آن‌ها به طور سالیانه برای اطمینان از پاشش میزان مورد نیاز کود انجام شود.
• تمامی مدارک مربوط به ذخیره‌سازی کود باید به روز گردیده و ثبت شوند. کودها نباید در محل یا اتاقی مشابه با آفت‌کش‌ها یک جا نگهداری شوند. در صورت پرهیزناپذیر بودن این مطلب، باید به‌طور فیزیکی اقدام به جدا نمودن و نشانه‌گذاری آن‌ها نمود.
• کودها باید در محل خشک و تمیز نگهداری شوند به‌طوری که خطر آلودگی منابع آب وجود نداشته باشد.
• کودها نباید با زعفران تازه در یک محل نگهداری شوند.
• استفاده از کود آلی یا کمپوست می‌تواند به حاصل‌خیزی و پایداری خاک کمک کند؛ علاوه بر این موجب بهبود کیفیت محصول زعفران می‌شود. افزایش مواد آلی خاک موجب بهبود وضعیت جذب عناصر غذایی و ذخیره آب و کاهش خطر فرسایش خاک می‌گردد.
• کودهای آلی باید به روش صحیح و بدون آلودگی محیط زیست نگهداری شوند.
• فقط کودهای به‌خوبی کمپوست شده برای استفاده در مزارع زعفران مجاز هستند. اگر کودهای آلی استفاده شوند، تاریخ کمپوست کردن، روش‌های مورد استفاده و تاریخ کاربرد آن باید ثبت شود.
• استفاده از فضولات انسانی و همچنین فاضلاب در مزارع زعفران ممنوع است.
• برای پرهیز از آلودگی ناشی از فلزات سنگین یا تجمع نیترات، باید آنالیز لازم از نظر میزان فلزات سنگین و سایر آلاینده‌های بالقوه در کود، پیش از استفاده از آن انجام گیرد[۲].

۱. مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. (1391 ج). عملیات خوب کشاورزی ایران (ایران گپ)- زعفران، استاندارد ملی ایران، شماره 16536، چاپ اول.

۲. بهنیا، م(۱۳۹۱). کتاب زعفران: تاریخچه کشت، مصرف، گیاه‌شناسی، شیمی، تولید، فرآوری، استاندارد و بازاریابی. انتشارات دانشگاه تهران؛ شماره انتشار ۲۰۶۵.