زعفران (Crocus sativus L.) به عنوان درمان مکمل نویدبخش برای افسردگی: مروری بر مطالعات بنیادی و بالینی

افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که تأثیرات عمیق و منفی بر جنبه‌های مختلف زندگی فردی، اجتماعی و اقتصادی افراد دارد. درمان‌های مرسوم افسردگی، به‌ویژه داروهای ضدافسردگی شیمیایی، گاهی با مشکلاتی نظیر عوارض جانبی و پاسخ‌دهی ناکافی همراه هستند. در این راستا، استفاده از ترکیبات طبیعی و گیاهی به‌ویژه زعفران که به‌دلیل ویژگی‌های درمانی و عوارض جانبی کمتر مورد توجه قرار گرفته است، به عنوان گزینه‌ای مناسب مطرح شده است. زعفران و ترکیبات فعال آن از جمله کروسین، سافرانال و کروستین، به‌واسطه اثرات متعدد بر بیولوژی مغز، می‌توانند به بهبود علائم افسردگی کمک کنند. این اثرات در درجه اول از طریق تنظیم و تعدیل سیستم‌های انتقال‌دهنده عصبی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین در مغز به‌دست می‌آید.کروسین، یکی از ترکیبات اصلی زعفران، با مهار بازجذب دوپامین و نوراپی نفرین، موجب افزایش سطح این انتقال‌دهنده‌ها در مغز می‌شود، که به نوبه خود به بهبود خلق و خو و کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند.

سافرانال نیز با مهار بازجذب سروتونین، به‌طور خاص بر سیستم سروتونرژیک تأثیر می‌گذارد و اثرات ضد افسردگی مشابهی را از خود نشان می‌دهد. همچنین، زعفران با تأثیر بر سیستم‌های نوروپلاستیک، افزایش سطح فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF) را در پی دارد که این امر به بازسازی و ترمیم شبکه‌های عصبی آسیب‌دیده ناشی از افسردگی کمک می‌کند. این ترکیبات علاوه بر اثرات مستقیم بر سیستم انتقال‌دهنده‌های عصبی، با خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی خود نیز از استرس اکسیداتیو جلوگیری کرده و در کاهش التهاب در مغز که یکی از عوامل مؤثر در بروز افسردگی است، نقش دارند.

زعفران همچنین می‌تواند با تعدیل محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-فوق‌کلیه (HPA) که در پاسخ به استرس و اختلالات خلقی دخیل است، موجب کاهش پاسخ‌های استرس‌زا و تنظیم این سیستم شود. این ویژگی‌ها موجب می‌شود که زعفران علاوه بر اثرات ضد افسردگی، در کنترل استرس و بهبود سلامت روانی مؤثر باشد. در مجموع، این ترکیبات گیاهی به‌دلیل اثرات چندجانبه‌ای که دارند، به‌عنوان درمان‌های جایگزین یا مکمل برای درمان افسردگی، به‌ویژه در مواردی که داروهای شیمیایی به‌خوبی عمل نمی‌کنند یا با عوارض جانبی همراه هستند، پیشنهاد می‌شوند. با این حال، برای تأیید قطعی اثرات ضد افسردگی زعفران و تعیین دوز بهینه درمانی، نیاز به انجام مطالعات بالینی بیشتر و با طراحی دقیق‌تر است. در نهایت، زعفران به‌عنوان یک درمان طبیعی، بدون عوارض جانبی عمده، پتانسیل بالایی برای بهبود علائم افسردگی و ارتقاء سلامت روانی دارد.

A comprehensive literature search was conducted in the PubMed and Google Scholar databases for studies published between 2019 and 2024. The search terms included “saffron and depression,” “crocin and depression,” “saffronal and depression,” and “saffron compounds and mood disorders.” Studies were included if they focused on the effects of saffron and its compounds on depression, with full-text access available. The reviewed studies indicate that saffron and its active compounds, particularly crocin and safranal, exhibit significant antidepressant effects. These effects are attributed to the modulation of neurotransmitter systems such as serotonin, dopamine, norepinephrine, and GABA, as well as the reduction of inflammation and the increase in antioxidant activity within the brain.

The antidepressant effects of saffron can be attributed to several neurobiological mechanisms. Crocin and safranal, two of saffron’s primary bioactive compounds, act by inhibiting the reuptake of dopamine, norepinephrine, and serotonin, thereby increasing their availability in the brain. Additionally, saffron has antioxidant properties that protect neurons from oxidative damage, and it regulates the hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis, which plays a key role in stress and mood regulation. Conclusion: Saffron appears to be a promising natural remedy for alleviating depression, particularly in cases where conventional treatments have been insufficient.

Its active compounds, crocin and safranal, exert antidepressant, anti-inflammatory, antioxidant, and neuroprotective effects, making saffron a viable alternative or complementary treatment to traditional pharmacological interventions. However, further clinical studies with larger sample sizes and long-term follow-up are needed to confirm the efficacy and safety of saffron in treating depression in clinical settings.