تنوع اکوتیپی و تأثیر محیطی بر رشد رویشی زعفران (Crocus sativus L.): تحلیل عملکرد چند متغیره

زعفران (Crocus sativus L.) یک محصول از اهمیت دارویی و اقتصادی قابل توجهی است که دارای شکل پذیری فنوتیپی است که منجر به رشد رویشی متغیر می شود. این مطالعه چند عاملی سه ساله به ارزیابی پتانسیل رویشی اکوتیپ‌های مختلف زعفران در محیط‌های متضاد پرداخت. نتایج اثرات قابل توجهی را بر روی جوانه زدن شاخه، تعداد برگ، و رشد کلی نشان داد، با اکوتیپ «Tamlakoute» (E2) به ویژه در مزرعه ساحلی (CF2). تعداد برگ به طور قابل توجهی از 8.8 ± 24.9 در سال اول به 188.8 ± 43.9 در سال سوم افزایش یافت که تحت تأثیر اکوتیپ ها و مزارع کشت قرار گرفت. در مقابل، تغییرات طول گیاه وابستگی کمتری به اکوتیپ‌ها در طول فصول مختلف رشد نشان داد. تجزیه و تحلیل همبستگی پیرسون یک رابطه ضعیف (r = 0.108، p <0.004) بین تعداد شاخه در هر بنه اصلی و هر بنه نتاج را نشان داد. این به معنای یک مبادله متنوع در تخصیص منابع بین رشد رویشی و تشکیل بنه است. تجزیه و تحلیل مؤلفه اصلی، الگوهای تغییراتی را که توسط محرک‌های محیطی کنترل می‌شوند، به ویژه از اکوتیپ E2 برجسته کرد. امتیازدهی و رتبه‌بندی عملکرد، که امتیازات را بر اساس عملکرد رویشی در همه اکوتیپ‌ها بر اساس ترکیب‌های محیطی اختصاص می‌دهد، CF2E2 را به عنوان بالاترین رتبه‌بندی و پس از آن CF2E1 و CF2E4، با امتیازات جامع 2.4، 1.3، و 1.1 شناسایی کرد. این یافته‌ها پتانسیل انتخاب اکوتیپ‌ها و محیط‌های ساحلی برتر را برای ترویج کشت پایدار زعفران نشان می‌دهد.

Saffron (Crocus sativus L.) is a crop of significant medicinal and economic importance, exhibiting phenotypic plasticity that leads to variable vegetative growth. This three-year multifactorial study evaluated the vegetative potential of various saffron ecotypes under contrasting environments. The results revealed significant effects on shoot sprouting, leaf count, and overall growth, with the ´Tamlakoute´ ecotype (E2) performing best, particularly in the coastal field (CF2). The leaf count increased markedly from 24.9 ± 8.8 in the first year to 188.8 ± 43.9 by the third year, influenced by ecotypes and cultivation fields. In contrast, plant length variations revealed less dependence on ecotypes throughout the different growing seasons. Pearson’s correlation analysis showed a weak relationship (r = 0.108, p < 0.004) between the number of shoots per original corm and per progeny corm. This implies a varied trade-off in resource allocation between vegetative growth and corm formation. The principal component analysis highlighted patterns of variations governed by environmental drivers, particularly favoring the E2 ecotype. Performance scoring and ranking, which assigned scores based on vegetative performance across all ecotypes by environment combinations, identified CF2E2 as the highest-ranking performer, followed by CF2E1 and CF2E4, with comprehensive scores of 2.4, 1.3, and 1.1, respectively. These findings highlight the potential of selecting superior ecotypes and coastal environments to promote sustainable saffron cultivation.