تاثیر نوع بستر بر عملکرد فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی زعفران در سیستم کشت بدون خاک

افزایش تدریجی دما، کاهش بارش و کاهش حاصلخیزی خاک در دهه‌های اخیر موجب کاهش شدید عملکرد کلاله زعفران شده است. با توجه به اهمیت اقتصادی و اجتماعی زعفران در ایران، توسعه دانش و فناوری به‌منظور افزایش عملکرد کشت سنتی و توسعه کشت صنعتی آن بسیار ضروری است. بنابراین در این پژوهش گلخانه‌ای، ابتدا ویژگی‌های فیزیکی شش نوع مخلوط مواد اولیه بستر کشت بررسی شد. سپس اثر چهار نوع آن‌ها (شامل سه پرلیت با دانه‌بندی ریز، متوسط و درشت و یک مخلوط پرلیت-کوکوپیت-کوکوچیپس) بر رشد و نمو زعفران در قالب طرح کاملاً تصادفی با پنج تکرار بررسی، و ویژگی‌های فیزیولوژیک و مورفولوژیک برگ (شدت فتوسنتز خالص لحظه‌ای، شدت فتوسنتز کل، وزن، تعداد و سطح)، بنه (وزن، تعداد و درصد بنه‌های درشت) و ریشه (تشکیل ریشه‌های رابط) زعفران ارزیابی شد. اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکی چهار نوع بستر کشت نشان داد که بستر مخلوط دارای مناسب‌ترین نسبت رطوبت به هوا است. گیاهان کشت‌شده در این تیمار دارای بیش‌ترین وزن برگ، شدت فتوسنتز خالص لحظه‌ای، و وزن (و درصد وزنی) بنه دختری درشت بودند. در بین سه بستر پرلیت خالص، پرلیت با اندازه متوسط ویژگی‌های فیزیکی بهتری داشت و عملکرد گیاهان در این بستر در مجموع بیش‌تر از دو بستر دیگر بود. بنه‌های کشت‌شده در سه بستر پرلیت خالص ریشه رابط تولید کردند. در مجموع یافته‌های این پژوهش نشان داد که هرچند زعفران گیاهی ژئوفیت با نیاز آبی کم معرفی شده است اما تأمین کافی آب و عناصر غذایی موجب بهبود معنی‌دار ویژگی‌های فیزیولوژیک و مورفولوژیک، از جمله افزایش ذخیره عناصر غذایی در بنه‌ها می‌شود که برای تکثیر کارآمد آن در نسل‌های بعدی ضروری است.

The gradual rise in temperature, reduced rainfall, and soil fertility decline in recent decades have significantly lowered saffron stigma yield. Given saffron’s vital economic and social role in Iran, enhancing traditional cultivation methods and advancing industrial cultivation technology are crucial. This study assessed the impact of four non-soil cultivation substrates (three perlite variants – fine, medium, coarse, and a perlite-cocopeat-cocochips mix) on saffron growth and development. Using a completely randomized design with five replications, the physiological and morphological characteristics of leaf (net photosynthesis rate, total photosynthesis, weight, number, and area), corm (weight, number, large-sized percentage), and root (contractile root formation) of saffron were evaluated. Measuring moisture indices revealed the mixed substrate had the most optimal moisture-to-air ratio. Plants grown in this substrate exhibited the highest leaf weight, net photosynthesis rate, and large-sized cormlet weight (and weight percent). Among the three pure perlite substrates, the medium-sized perlite showed superior moisture levels and higher plant yield compared to the other two substrates. Corms grown in the pure perlite substrates produced contractile roots. Overall, the study indicated that despite saffron being a low-water geophyte, adequate water and nutrient supply significantly enhance physiological and morphological parameters, including nutrient storage in corms, crucial for efficient reproduction in subsequent generations