مطالعه شاخص‌های رشد و روند تسهیم مواد فتوسنتزی زعفران تحت تأثیر وزن بنه و میزان مصرف نهاده‌های زراعی

ارزیابی روند تسهیم مواد فتوسنتزی در طی فصل رشد زعفران می­تواند منجر به شناسایی دوره­های کلیدی رشد گیاه شود. با اعمال مدیریت زراعی متناسب با دورة رشد، می­توان به بهبود رشد بنه و در نهایت افزایش گلدهی زعفران کمک نمود. در این تحقیق روند تسهیم مواد فتوسنتزی بین اندام­های مختلف زعفران تحت تأثیر وزن بنه مادری (کمتر از 4 ، 4 تا 8 و 8 تا 12 گرم) و مدیریت تلفیقی و زمان­بندی شدة نهاده­های زراعی (کم­نهاده و پُرنهاده)، بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار  در سال زراعی  96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی سرایان (دانشگاه بیرجند) بررسی شد. حداکثر وزن ریشه در ابتدای بهمن­ماه (70 روز پس از اولین آبیاری پاییزه) و حداکثر وزن برگ در 10 اسفندماه مشاهده شد و پس از آن کاهش یافت، اما پس از این تاریخ سرعت رشد بنه افزایش یافت و در یک­ماه پایانی فصل رشد (نیمه فروردین- نیمه اردیبهشت ماه سال 1396) به حداکثر مقدار خود رسید. در تمامی تیمارها بخش عمدة ذخایر بنة مادری در 100 روز اول پس از اولین آبیاری پاییزه مصادف با اواخر دی­ماه مصرف شد. تولید بنه­های دختری و وزن کل آن­ها، 140 روز پس از اولین آبیاری پاییزه تسریع شد و حداکثر مقدار آن (به­ترتیب 655 عدد و 4148 گرم در مترمربع) در انتهای فصل رشد، در شرایط کاشت بنه­های درشت + نظام پرنهاده حاصل شد.

بیشترین مقدار متوسط وزن هر بنه دختری (8/7 گرم) در انتهای فصل رشد، در شرایط کاشت بنه­های مادری درشت + نظام کم­نهاده حاصل شد؛ در حالی­که در شرایط کاشت بنه­های مادری ریز استفاده از نظام پرنهاده موجب افزایش متوسط وزن بنه شد. در تمامی تیمارها،  بیشترین سرعت رشد بنه در یک­ماه آخر فصل رشد (تقریبا 170 روز پس از اولین آبیاری پاییزه) مشاهده شد. وزن کل گیاه بطور معنی­داری وابسته به وزن بنه­های مادری بود، در حالی­که در هر سه گروه وزنی بنه­های مادری بین دو سطح مصرف نهاده تفاوت معنی­داری مشاهده نشد.

بیشترین سرعت رشد گیاه (CGR) در ماه پایانی رشد گیاه و حداکثر میزان آن (3/74 گرم بر مترمربع بر روز) در تیمار کاشت بنه­های درشت + نظام پرنهاده حاصل شد. سرعت رشد نسبی گیاه (RGR) در فواصل روزهای 100 تا 140 و 180 تا 200 روز پس از اولین آبیاری پاییزه افزایش یافت. طول دوره فعال پرشدن بنه­ها در بین تیمارها تفاوت معنی­داری نداشت و حدود 45 روز بود. در انتهای فصل رشد، بیشترین و کمترین میزان انتقال مجدد مواد فتوسنتزی از برگ­ها به بنه­های دختری (به­ترتیب 1016 و 220 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در تیمارهای کاشت بنه­های درشت + نظام پرنهاده و کاشت بنه­های ریز + نظام پرنهاده مشاهده شد. حداکثر کارایی انتقال مجدد (2/56 درصد) در تیمار کاشت بنه­های 4 تا 8 گرم و اعمال نظام پرنهاده بدست آمد. بر اساس نتایج این تحقیق، ماه پایانی رشد زعفران از نظر افزایش وزن بنه­های دختری و بهبود سرعت رشد بنه، به­عنوان کلیدی­ترین دوره شناسایی شد.

Evaluating the allocation trend of photoassimilates during the saffron growing season can lead to the identification of the key periods of plant growth. It is possible to improve the growth of the corm and ultimately increase the flowering of saffron by applying agricultural management according to the growth period. In this research, the allocation of photoassimilates between different organs of saffron under the influence of the mother corm weight (less than 4, 4-8, and 8-12 g) and the integrated and time-scheduled application of inputs (low-input and high-input), were investigated in a factorial layout based on a randomized complete block design with three replications. The maximum root weight was gained around 20th January (70 days after the first autumn irrigation) and the maximum leaf weight was observed on 29th February, and then it decreased, but after this date, the growth rate of the corm increased and reached its maximum value in the last month of the growing season.

In all treatments, most of the mother corm reserves were consumed in the first 100 days after the first autumn irrigation, which coincides with mid-January. The highest mean weight of replacement corms (7.8 g) at the end of the growing season was obtained through planting of large mother corms + low-input system, while by planting small mother corms, the high input system increased the mean replacement corm weight. In all treatments, the highest corm growth rate was observed in the last month of the growing season (approximately 170 days after the first autumn irrigation). The total plant weight was strongly influenced by the weight of the mother corms, with no significant differences observed between the two input application levels. The plant’s relative growth rate (RGR) increased during the time intervals of 100–140 and 180–200 days after the first autumn irrigation.

There was no significant difference between the treatments in terms of the duration of the active period of corm filling, and it was about 45 days. At the end of the growing season, the highest and lowest levels of photoassimilate remobilization (reallocation) from leaves to replacement corms (1016 kg.ha⁻¹ and 220 kg.ha⁻¹, respectively) were observed with the planting of large corms combined with a high-input system and small corms combined with a high-input system. The maximum remobilization efficiency (56.2%) was achieved by planting 4–8 g mother corms and using the high-input system.

According to the results of this study, the final month of saffron growth was identified as the most critical period for the corm growth rate.