بررسی ردپای اقتصادی آب محصول زعفران در اقلیم شهرستان تربت حیدریه

هر محصول در زنجیره تولید دارای فرآیند زمانی و مکانی خاصی می­باشد. این زنجیره وسعتی محلی تا جهانی دارد که در آن، آب مصرف و ناپدید می‏‌شود. در این میان زعفران یکی از مهمترین محصولات بخش کشاورزی ایران در مناطق خشک و نیمه­خشک است که اهمیت زیادی جهت ارزآوری در راستای تحقق برنامه­های توسعه مبنی بر افزایش صادرات غیر نفتی دارد و محاسبه ارزش ریالی آب مصرفی آن در زنجیره تولید حائز اهمیت است. در این تحقیق به محاسبه مقادیر ردپای آب در تولید زعفران و مقایسه بهای تمام شده زعفران براساس مقادیر آب سبز، آبی و خاکستری در سه منطقه مهم تولیدی شامل دشت رخ شهرستان تربت حیدریه R1، دشت زاوه R2 و دشت مرکزی تربت حیدریه R3  برپایه اطلاعات میدانی پرداخته شده است.

نتایج نشان داد مقدار آب آبی در مناطق R1، R2  و R3 به ترتیب 74، 5/79 و 83 درصد از کل آب مصرفی بوده است. همچنین ارزش اقتصادی آب مصرفی به ازای هر کیلوگرم زعفران در مناطق R1، R2 وR3 به ترتیب 69، 158 و  107 دلار بدست آمده است. براین­اساس استنباط می شود که شرایط اقلیمی، مدیریت آبیاری و موجودیت منابع آب مورد نیاز جهت آبیاری به موقع سبب کاهش مصرف آب آبی و در نتیجه کاهش ارزش ریالی آب مصرفی به ازای هر کیلوگرم محصول گردیده اند.

Materials and Methods: In this study, the water footprint in saffron production and the comparison of the cost price of saffron based on the amounts of green, blue and gray water in three important production areas, including Rokh Plain of Torbat Heydariyeh County R1, Zaveh Plain R2 and Central Plain of Torbat Heydariyeh R3, were calculated based on field data. The performance of the parameters (saffron yield, saffron water requirement, amount of unconventional water used in field irrigation, amount of water consumed from wells, amount of atmospheric precipitation, evapotranspiration, effective precipitation) that were involved in the research were calculated and collected using statistics from the Agricultural Jihad Organization, meteorological station data, farmers’ information, and the country’s plant water requirement system.

The studied farms had a crop density (9 to 10 tons per hectare), farm age (3 to 4 years), and average farm cultivation area (1 to 10 hectares). Results and Discussion: The saffron yield (dry stigma) in R1, R2 and R3 regions was 5.7, 3.35 and 4.1 kg per hectare respectively, and significant differences were observed between different regions. The results of this study showed that there was no significant effect on the amount of water in the studied regions, but a significant difference was observed in the statistical results of green water and gray water between different regions, such that the highest amount for green water (26%) and the lowest amount for gray water (0%) was observed in R1 region.

Conclusion: Among the Rokh Plain regions, with a value of 5.7 kg/ha, due to more favorable climatic conditions, sufficient water and suitable seasonal rainfall and different planting management, higher yield has been shown than in other research regions. The highest value for green water (26%) and the lowest value for gray water (0%) was observed in R1 region.Water use efficiency values were observed with significant differences between the regions. The highest water use efficiency was observed in the R1 region with 2 gr/m3 according to the results.